ISTNIEJĄCE FORMY OCHRONY PRZYRODY W ŁĘGACH

OBSZARY EUROPEJSKIEJ SIECI EKOLOGICZNEJ NATURA 2000

W ramach obszarów chronionych proponujemy szereg scenariuszy wycieczek Szlakiem Odry  w tym: obserwacja przyrody łęgów odrzańskich z poziomu kajaka na trasie kajakowego Szlaku Odry, https://szlakodry.pl/kajakowy-szlak-odry/ 

Kajaki w Porcie Ścinawa

Mamy dla Państwa ciekawą propozycję przyrodniczo – edukacyjnych rejsów szkutą zarówno dla grup szkolnych jak i również dla miłośników przyrody https://szlakodry.pl/rejsy-z-przyrodnikiem-2/ . Rejsów z Portu Ścinawa zarówno w górę jak i w dół rzeki. Natomiast dla miłośników spacerów wytyczono kilka ścieżek przyrodniczych https://szlakodry.pl/piesze-szlaki/ , na trasie których można posłuchać i zaobserwować bioróżnorodności łęgów odrzańskich na co warto się wcześniej dobrze przygotować przeglądając publikacje przyrodników związanych z Krainą Łęgów Odrzańskich na lub skorzystać z ich usług przewodnictwa i warsztatów animacyjnych https://szlakodry.pl/przyroda-legow-odrzanskich/

Odra z pokładu szkuty

Należą do nich:

  •  „Łęgi Odrzańskie” – Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000 PLB020008 – celem ochrony jest utrzymanie populacji ptaków uznanych za przedmiot ochrony zgodnie z Dyrektywą Ptasią (gatunki wymienione w Załączniku I) poprzez zabezpieczenie najważniejszych dla ich ochrony siedlisk. W ostoi występują 22 lęgowe gatunki ptaków z Załącznika I. Przedmiotem ochrony, ze względu na wagę dla populacji krajowej, jest 17 gatunków. Powierzchnia w dużej mierze pokrywa się z ostoją siedliskową „Łęgi Odrzańskie” PLH020018.
  •  „Łęgi Odrzańskie” – Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Natura 2000 PLH020018 – położony w dolinie Odry jeden z największych kompleksów łęgowych Polski. Chroni 11 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 23 gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Pod względem przedmiotów ochrony jest jednym z najbardziej wartościowych obszarów Dolnego Śląska. Obejmuje ponad 100 km biegu Odry między Brzegiem Dolnym a Głogowem i obszar o powierzchni ponad 20 tys. ha.

REZERWATY PRZYRODY

Do wielu z nich można dotrzeć rowerem jadąc z wzdłuż Odry po wyznaczonym w Krainie Łęgów Odrzańskich rowerowym szlaku Odry przebiegającym po lewej https://szlakodry.pl/lewobrzezny-szlak-odry/ i po prawym https://szlakodry.pl/prawobrzezny-szlak-odry/ brzegu rzeki.

  • Brekinia” – rezerwat o powierzchni 2,28 ha, utworzony w 1993 roku. Leży kilkaset metrów na południe od Mierzowic w gminie Prochowice. Chroni grąd ze stanowiskiem jarzębu brekinii. Z rzadszych roślin występuje tu groszek czerniejący.
  • Łęg Korea” – rezerwat o powierzchni 79,29 ha, utworzony w 2001 roku. Położony jest w gminach Ścinawa i Prochowice u ujścia Kaczawy do Odry. Chroni kompleks łęgu jesionowo-wiązowego i grądu z bogatą ornitofauną. Gnieździ się tu około 70 ptaków, m.in.: dzięcioł średni, kania ruda, muchołówka białoszyja, nurogęś, trzmielojad. Rzadką florę reprezentują: gnieźnik leśny, kosaciec syberyjski, śnieżyczka przebiśnieg.
  • Odrzysko” – rezerwat o powierzchni 5,15 ha, utworzony w 1987 roku. Znajduje się na północny zachód od Lubiąża w gminie Wołów. Jest to rezerwat florystyczny, powołany głównie dla ochrony stanowiska kotewki orzecha wodnego oraz salwinii pływającej. Ze zwierząt występują tu: miecznik łąkowy, żaba moczarowa, zimorodek, bóbr.

Ścieżka przyrodnicza w Rezerwacie Odrzyska

  • Skarpa Storczyków” – rezerwat o powierzchni 65,17 ha, utworzony w 1993 roku. Obejmuje skarpę doliny pod miejscowością Orsk w gminie Rudna. Chroni kompleks leśny kwaśnej buczyny niżowej, grądu, łęgu jesionowo-olszowego i kwaśnej dąbrowy leżący na malowniczej krawędzi pradoliny Odry. Występuje tu kruszczyk połabski.
  • Zabór” – rezerwat o powierzchni 35,23 ha, utworzony w 1959 roku. Zlokalizowany w gminie Miękinia pod Zaborem Wielkim. Chroni ols porzeczkowy z przestojami wiekowych dębów oraz stanowiskami rzadkich gatunków ptaków: bocian czarny, brodziec samotny, muchołówka białoszyja.

UŻYTKI EKOLOGICZNE

  • Korytarz Ekologiczny Mierzowice” – użytek o powierzchni 155 ha. Chroni kompleks grądu, łęgu jesionowo-olszowego, olsu porzeczkowego i podmokłych łąk. Rosną tu: kosaciec syberyjski, pełnik europejski, storczyk szerokolistny.
  • -„Naroczycki Łęg” – użytek o powierzchni 187 ha. Chroni mozaikę lasów i zarośli łęgowych, starorzeczy oraz łąk zalewowych. Jest to lęgowisko wielu rzadkich ptaków wodno-błotnych: bekasa, cyranki, cyraneczki, derkacza, dziwonii, łabędzia krzykliwego, żurawia.
  • Starorzecze koło Przychowej” – użytek o powierzchni 28 ha. Chroni starorzecze Odry z fragmentami łąk i zarośli łęgowych. Występuje tu szereg rzadkich gatunków roślin: kotewka orzech wodny, salwinia pływająca, marzanka lepczyca, kanianka większa, łączeń baldaszkowy, osoka aloesowata.
  • Ścinawskie Bagna” – użytek o powierzchni 20 ha. Chroni starorzecze leżące u ujścia Zimnicy do Odry. Gnieżdżą się tu: brzęczka, bekas, cyranka, krwawodziób, wodnik.
  • Śródpolny lasek pod Pęcławiem” – użytek o powierzchni 6,47 ha. Chroni cenny ekosystem ze zwierzętami i roślinami objętymi ochroną.
  • Łęgi Głogowskie” – użytek o powierzchni 605,57 ha. Leży w gminach: Głogów Miasto, Głogów, Kotla. Celem ochrony są starorzecza rzeki Odry, zespoły roślinne, od wodno-szuwarowych do żyznych lasów liściastych, z licznymi, chronionymi gatunkami fauny i flory.

OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

  • Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Odry” – 1272 ha. Chroni fragment doliny Odry leżący między Malczycami a ujściem Kaczawy.
  • Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Baryczy” – 44 125 ha. Chroni fragment doliny Baryczy i Odry. W Łęgach leży tylko część tego obszaru leżący w gminie Jemielno i Niechlów.

Pamiętajcie że chronionych gatunków nie można zabierać ze sobą do domu więc warto zakupić pamiątkę z motywami łęgowymi na tkaninach, z których przygotowaliśmy fartuszki, ściereczki, kocyki. Zamów więc https://lgdodra.pl/produkty-klo/

Tkanina z motywem rozety Kotewki Orzecha Wodnego

 

OSTOJA PTAKÓW IBA

Dolina Odry między Brzegiem Dolnym a Głogowem została uznana za międzynarodową ostoję ptaków w sieci International BirdsAreas(IBA)jako ostoja “Odra riverine forests” – Łęgi Odrzańskie IBAPL089.

Kryterium C6 – gatunki zagrożone w skali Unii Europejskiej. Ostoje ptaków IBA (Important BirdAreas) to miejsca wyróżniające się z otoczenia tym, że występują tam ptaki szczególnie cenne lub tym, że jest to obszar wyjątkowo licznie zasiedlany przez ptaki. Ostoje ptaków IBA wyznaczane są na podstawie zestawu ścisłych kryteriów stworzonych przez BirdLife International. Kryteria te oparte są na naukowych podstawach i stosowane w ten sam, zestandaryzowany sposób we wszystkich krajach świata.

KONWENCJA RAMSARSKA

(dotycząca ochrony obszarów wodno-błotnych)

Część obszaru Łęgów Odrzańskich o powierzchni 18 000 ha kwalifikuje się do desygnowania do objęcia Konwencją Ramsarską, spełniając kryteria „Ramsar Criteria 2” (Birdlife International 2001).

ECONET

Opisywany obszar doliny Odry został ujęty w Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET–POLSKA. Należy on do grupy obszarów dolinnych węzłowych o znaczeniu międzynarodowym – „17 M” Obszar Doliny Środkowej Odry. W środkowej części obszaru wyznaczono biocentra i strefę buforową. Natomiast część północna została uznana za korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym.

Obszar obejmuje ostoje Natura 2000 Łęgi Odrzańskie powiększony o kluczowe otoczenie dla zachowania niezwykłej przyrody Doliny Odry. Takie ujęcie pozwala na przedstawianie Łęgów Odrzańskich jako ważnego ekosystemu na tle Europy i Polski. Wybitne walory przyrodnicze opisywanego obszaru upoważniają do zaproponowania objęcia najwyższą formą ochrony – parkiem narodowym. Żeby docenić jego niezwykłe walory i unikalność proponujemy zgłębiać go na zasadach i idei dźwiękowego Szlaku Odry https://szlakodry.pl/dzwiekowy-szlak-odry/ przygotowanym w celu lepszego przybliżenia naturalnego środowiska i ukojenia jakie ze sobą niesie.

Wzmacniacze dźwięków

 

PROJEKTOWANE REZERWATY

  • Miękińskie Bagna” (ok. 900 ha) – leśno-łąkowy. Obejmuje kompleks bagiennych łąk i lasów przylegający do zachodnich rubieży Miękini. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie bagiennego obniżenia z bogatą awifauną lęgową. Większą część rezerwatu obejmuje obszar silnie podmokłych łąk i pastwisk (tak zwane „Zielone Łąki”) poprzecinany siecią kanałów. Dominują tu szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion, łąki wilgotne ze zw. Calthion palustris, szuwar trzcinowy Phragmitetum australis oraz łąki zmiennowilgotne Molinion caeruleae.
    W części północno-wschodniej leży duży masyw bagiennych lasów olszowych (na części tego obszaru istnieje rezerwat przyrody „Zabór” – 33 ha); mniejsze kępy podobnych lasów znajdują się także we wschodniej i południowej części rezerwatu. Przeważają tu olsy porzeczkowe Ribo nigri-Alnetum oraz łęgi jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum.
    Osobliwości florystyczne: goździk pyszny, kruszczyk błotny, mieczyk dachówkowaty. Osobliwości faunistyczne: bekas, bielik, bocian czarny, gęgawa, kropiatka, łabędź krzykliwy, muchołówka białoszyja, podróżniczek, samotnik, trzmielojad, żuraw.
  • Lubiąskie Łęgi” (ok. 4400 ha) – leśno-faunistyczny. Obejmuje on 44-kilometrowy odcinek doliny Odry między Brzegiem Dolnym a Ścinawą (na części obszaru istnieją dwa rezerwaty przyrody: „Odrzyska” – 5 ha oraz „Łęg Korea” – 79 ha). Znajduje się tutaj najdłuższy i najcenniejszy ciąg lasów łęgowych i grądów nad całą Odrą. W rezerwacie znalazły się również liczne starorzecza i obszary zalewowych łąk. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie największego w Polsce skupiska łęgów jesionowo-wiązowych Ficario-Ulmetum minoris charakterystycznych dla dolin dużych rzek. Na uwagę zasługują również duże powierzchnie grądów Galio sylvatici-Carpinetum betuli, a także płaty nadrzecznych łęgów topolowych Populetum albae, nadrzecznych łęgów wierzbowych Salicetum albo-fragilis oraz łęgów jesionowo-olszowych Fraxino-Alnetum.
    Osobliwości florystyczne: arcydzięgiel nadbrzeżny, buławnik mieczolistny, buławnik wielkokwiatowy, gnieźnik leśny, kruszczyk połabski, kruszczyk szerokolistny, śnieżyczka przebiśnieg.
    Osobliwości faunistyczne: biegacz Scheidlera, dąbrowiec samotnik, kozioróg dębosz, ogończyk wiązowiec, przeplatka maturna; boleń, brzana, miętus; bielik, błotniak stawowy, bocian czarny, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł średni, gąsiorek, jarzębatka, kania czarna, kania ruda, kobuz, łabędź krzykliwy, muchołówka białoszyja, nurogęś, ortolan, pliszka górska, trzmielojad, zimorodek, żuraw; bóbr, wydra.
  • Zagórzyckie Łąki” (ok. 60 ha) – florystyczno-faunistyczny. Obejmuje kompleks łąk leżący na południowy wschód od Zagórzyc. W jego centralnej części leży duża wyspa leśna. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie łąk trzęślicowych z bogatą rzadką lepidopterofauną. Najcenniejsze są tutejsze łąki zmiennowilgotne Molinion caeruleae i łąki wilgotne Calthion. Miejsca wyżej położone zajmują łąki świeże rajgrasowe Arrhenatteretum medioeuropaeum, natomiast obniżeniach spotykamy szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion.
    Osobliwości florystyczne: goryczka wąskolistna, konitrut błotny, kosaciec syberyjski, listera jajowata, nasięźrzał pospolity, podkolan biały, róża francuska, selernica żyłkowana, storczyk szerokolistny, storczyk Fucha, tarczyca oszczepowata, turzyca pchla.
    Osobliwości faunistyczne: przeplatka aurinia, modraszek nausitous, modraszek telejus, ogończyk śliwowiec, paź królowej, mieniak strużnik, przeplatka cinksia.
  • Przyborowski Meander” (ok. 10 ha) – florystyczny. Obejmuje starorzecze Odry okalające od zachodu wieś Przyborów wraz z otaczającymi je enklawami leśnymi. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie jednej z największych populacji kotewki orzecha wodnego nad Odrą.
    Osobliwości florystyczne: grzybienie białe, kotewka orzech wodny, pszeniec grzebieniasty, salwinia pływająca.
    Osobliwości faunistyczne: kokoszka wodna, zimorodek.
  • Przychowskie Błonia” (ok. 400 ha) – łąkowy. Obejmuje kompleks łąk leżących na lewym brzegu Odry, na południe od Przychowej (na części obszaru istnieje użytek ekologiczny „Starorzecze koło Przychowej” – 28 ha).
    Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie kompleksu zalewowych łąk, starorzeczy i kęp lasów łęgowych z bogatą florą i fauną. Dominują tu łąki wyczyńczowe Alopecuretum pratensis, łąki selernicowe Violo-Cnidietum dubii, ziołorośla z przetacznikiem długolistnym i wilczomleczem błotnym Veronico longifoliae-Euphorbietum palustris, szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion, szuwary właściwe Phragmition, zbiorowiska wodne z klasy Potametea i Lemnetea minoris.
    Osobliwości florystyczne: czosnek kątowy, grzybienie białe, kotewka orzech wodny, łączeń baldaszkowy, przetacznik długolistny, przytulia lepczyca, rutewka wąskolistna, salwinia pływająca, selernica żyłkowana, wilczomlecz błotny.
    Osobliwości faunistyczne: bekas, błotniak stawowy, cyranka, czajka, krwawodziób, kropiatka.
  • Chobieńskie Mokradła” (ok. 500 ha) – bagienno-leśny. Obejmuje kompleks środowisk charakterystycznych dla doliny dużej rzeki: starorzecza, lasy, łąki i bagna leżący między Ciechłowicami a Lubowem (na części obszaru istnieje użytek ekologiczny „Naroczycki Łęg”). Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie jednego z najbardziej naturalnych fragmentów doliny Odry. Najcenniejszymi siedliskami tego obszaru są: nadrzeczny łęg topolowy Populetum albae, nadrzeczny łęg wierzbowy Salicetum albo-fragilis, łęg jesionowo-wiązowy Ficario-Ulmetum minoris, ols porzeczkowy Ribo nigri-Alnetum, grąd Galio sylvatici-Carpinetum betuli, szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion, szuwar trzcinowy Phragmitetum australis, zbiorowiska wodne z klasy Potametea i Lemnetea minoris.
    Osobliwości florystyczne: kotewka orzech wodny, lilia złotogłów, miodownik melisowaty, kruszczyk połabski, salwinia pływająca.
    Osobliwości faunistyczne: ciołek matowy, czerwończyk nieparek, mieniak strużnik, oczobarwica mniejsza, zalotka większa; bekas, bielik, bocian czarny, brodziec samotny, derkacz, dziwonia, gęgawa, kania ruda, łabędź krzykliwy, trzmielojad, żuraw; bóbr.
  • Górkowskie Grądy” (ok. 100 ha) – florystyczny. Obejmuje fragment kompleksu leśnego leżącego na morenowych Wzgórzach Dalkowskich, przy strefie krawędziowej pradoliny Odry. Rezerwat przylega do zachodnich rubieży wsi Górki koło Naroczyc.
    Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie jednej z największych w Polsce populacji kruszczyka sinego. Najcenniejszym siedliskiem tego obszaru jest grąd Galio sylvatici-Carpinetum betuli; ponadto znaczą powierzchnię zajmują świetlista dąbrowa Potentillo albae-Quercetum.
    Osobliwości florystyczne: gnieźnik leśny, kruszczyk połabski, kruszczyk siny, kruszczyk szerokolistny, miodownik melisowaty, pierwiosnka lekarska, pierwiosnka wyniosła, wiciokrzew pomorski.
    Osobliwości faunistyczne: traszka górska; bocian czarny, dzięcioł średni, słonka.
  • Bełczańskie Starorzecza” (ok. 1700 ha) – ekosystemowy. Obejmuje 19-kilometrowy odcinek doliny Odry między Lubowem a Karowem.
    Celem ochronyrezerwatu jest zachowanie najcenniejszego kompleksu starorzeczy, łąk zalewowych i kęp lasów łęgowych nad środkową Odrą. Najcenniejszymi siedliskami tego rezerwatu są: zbiorowiska wodne z klasy Potametea i Lemnetea minoris, łąki wyczyńcowe Alopecuretum pratensis, łąki selernicowe Violo-Cnidietum dubii, szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion, szuwary właściwe Phragmition, nadrzeczne łęgi topolowe Populetum albae, nadrzeczne łęgi wierzbowe Salicetum albo-fragilis. Znajduje się tu jedno z największych w Polsce skupisk wiekowych okazów topól czarnych.
    Osobliwości florystyczne: arcydzięgiel nadbrzeżny, czosnek kątowy, kotewka orzech wodny, salwinia pływająca, selernica żyłkowana.
    Osobliwości faunistyczne: rzekotka drzewna, kumak nizinny, boleń, bekas, bielik, błotniak stawowy, cyranka, gęgawa, kania ruda, krwawodziób, łabędź krzykliwy, nurogęś, trzmielojad, zimorodek, żuraw; wydra.
  • Ujście Baryczy” (ok. 900 ha) – ekosystemowy. Obejmuje przyujściowy, 7-kilometrowy odcinek doliny Baryczy i przylegający do niego 2-kilometrowy odcinek doliny Odry. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie największego obszaru łąk zalewowych nad dolną Baryczą i środkową Odrą. Najcenniejszymi siedliskami tego rezerwatu są: łąki wyczyńczowe Alopecuretum pratensis, łąki selernicowe Violo-Cnidietum dubii, szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion, zwłaszcza szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae, szuwary właściwe Phragmition, zbiorowiska wodne z klasy Potametea i Lemnetea minoris, kępy nadrzecznych łęgów topolowych Populetum albae oraz nadrzecznych łęgów wierzbowych Salicetum albo-fragilis.
    Osobliwości florystyczne: selernica żyłkowana, czosnek kątowy.
    Osobliwości faunistyczne: boleń, certa, kiełb białopłetwy; rzekotka drzewna, kumak nizinny; bekas, bielik, błotniak stawowy, cyranka, czajka, gęgawa, kania czarna, krwawodziób, łabędź krzykliwy, płaskonos, zimorodek, żuraw; wydra.

Źródło „Łęgi Odrzańskie. Dziedzictwo przyrodnicze Doliny rzeki Odry”; G. Bobrowicz, K. Konieczny; Fundacja EduSilesia, Lubiąż 2018